سماق، به عنوان چاشنی برای بسیاری از غذاها به کار می‌رود و دارای خواص دارویی فراوانی، از جمله رفع درد دندان، تقویت لثه، برطرف نمودن تب، نقرس و رماتیسم است.
سماق، یکی از اقلام چیدنی بر سر سفره هفت سین است که نماد رنگ (طلوع خورشید) و مزه زندگی است.
سماق، درختچه‌ای است به ارتفاع 4- 3 متر که شاخه‌های جوان و دمبرگ‌های آن را موهای ریزی پوشانده است. گل‌های آن، حنایی رنگ است و در حدود 10 سانتی‌متر طول دارد و دارای میوه‌های خوشه‌ای شکل به رنگ قرمز و قهوه‌ای است که ابتدا طعم آن گس بوده و پس از رسیدن ترش می‌شوند.
نام علمی سماق Rhus coriaria است که در قدیم به آن "سماک" نیز می‌گفتند. در حقیقت فارسی آن سماک و عربی آن سماق است.
میوه‌ی سماق پس از کوبیدن به عنوان چاشنی، همرا با غذاهایی مانند کباب استفاده میشود.
خواص دارویی سماق:
• برای بیماران دیابتی مفید است، زیرا یکی از عوامل به وجود آمدن عوارض مختلف در دیابتی‌ها، ترکیب گلوکز با پروتئین‌های حیاتی بدن است که به تغییر ساختار شیمیایی و عملکرد این پروتئین‌ها می‌انجامد و مطالعات نشان می‌دهد که سماق تا 81 درصد از بروز این فرآیند پیشگیری می‌کند.
• دارای طبیعت سرد و خشک است.
• برای درد دندان مفید است.
• تحریک کننده اشتها است.
• باعث تقویت لثه میشود.
• به دلیل داشتن تانن فراوان، قابض و پاک کننده معده است.
• برای دستگاه گوارش خاصیت آنتی بیوتیکی دارد.
• ادرارآور است.
• برطرف کننده تب است.
• برطرف کننده نقرس و رماتیسم است.
• خون را تصفیه می‌کند و مواد زائد خون مانند اوره را دفع می‌کند.
• در قدیم، برگ درخت سماق را دم کرده و برای سیاه کردن مو از آن استفاده می‌کردند.
• چای سماق برای کاهش تعریق به کار می‌رود.
• غرغره دم کرده سماق برای ورم گلو و دهان مفید است.
هشدار:
• خوردن سماق تازه باعث مسمومیت میشود. فقط باید خشک آن را مصرف نمود.
• مصرف بیش از اندازه سماق، مسمومیت زاست.
انواع سماق:
-در ایران سماق مشهور، تبریز- شکی و خراسانی به رنگ قرمز و سماق شامی به رنگ قهوه‌ای می‌باشد.
-شکی نام شهری است در جمهوری آذربایجان که دارای سماق قرمر و خوش مزه و بدون تلخی می باشد.
-سماق دارویی دارای سه گونه صنعتی- فرانسوی- امریکایی است و سماق صنعتی، از تنه آن صمغی أخذ میشود بنام لاک ژاپن.
-سماق معطر از انواع سماق است که در امریکای شمالی و آرژانتین بدست می‌آید.
-سماق آن نیز سه نوع است در آمریکا و ژاپن در امریکای شمالی و در برزیل که نوع دوم و سوم آن ایجاد خارش جلدی و ناراحتی پوستی می‌نماید.
اجزاء سماق:
پس از جدا کردن میوه‌ها از ساقه خوشه‌ای آن را بهم سائیده و در اثر این سایش پوسته قابل مصرف جدا میشود. امروزه به وسیله آسیا پوسته از هسته جدا میشود پس از الک کردن و جدا کردن دانه‌ها پوست ترش قابل مصرف می‌باشد.
مواد متشکله:
مملو از تانن و دارای اسید سیتریک و اسید مالیک و اسید تانیک
طبیعت:
سرد و خشک و در برخی مأخذ در دوم سرد و خشک ذکر شده و جبلی آن را در سوم سرد و خشک گفته‌اند.
چگونه از سماق استفاده کنیم؟
می‌توان از سماق به روش‌های مختلف استفاده کرد؛ توصیه میشود به منظور کاهش میزان سدیم مصرفی، آن را به جای نمک در سر سفره غذا قرار دهید؛ چرا که استفاده از آن مزه ترشی به غذا می‌دهد که می‌تواند از آن بجای پاشیدن نمک استفاده کنید. همچنین می‌توانید از روش‌های مختلف زیر برای اضافه کردن آن به غذا استفاده کنید:
- سماق را به روی مرغ، ماهی و گوشت استفاده کنید زیرا طعمی متمایز و رنگی زیبا به آن می‌دهد.
- خوردن سماق با آویشن و کنجد در وعده صبحانه و یا شام
- اضافه کردن سماق به ساندویچ‌های لبنی و یا پنیری
- اضافه کردن سماق به تخم مرغ‌های آب پز و یا نیم رو
پاشیدن آن روی سالاد، آش‌ها و ماست
برای بهره مندی از روغن موجود در دانه‌های آن (امگا ۳ و امگا ۶) می‌توانید روغن دانه‌های سماق را با روغن زیتون مخلوط کرده تا اجزای اسید چرب موجود در آن افزایش یافته و آن را به غذاها اضافه کنید.
کلام آخر:
خداوند درمان بسیار از بیماری‌ها و عارضه‌ها را در گیاهان و آنچه که از زمین می‌روید قرار داده، درمانی که برخلاف مواد دارویی و آزمایشگاهی مصرف آن به شرط عدم افراط با عوارضی همراه نیست. یکی از این گیاهان سماق است. خواص سماق چه در داخل، چه در خارج از کشور، چه در طب سنتی و چه در پزشکی نوین بر هیچکس پوشیده نیست.